جبهه متحد چپ Seitentitel

جبههٔ متحد چپ در ایران: زمینه‌ها، چالش‌ها و چشم‌انداز

«جبههٔ متحد چپ» به‌معنای هم‌گرایی جریان‌ها، گروه‌ها و کنشگران چپ ـ از سوسیال‌دموکرات تا چپ رادیکال ـ پیرامون اهداف مشترکی چون حقوق کارگران، آزادی‌های مدنی، عدالت اجتماعی، سکولاریسم و دموکراسی است. در ایران، تاریخ پرفرازونشیب نیروهای چپ، سرکوب‌های دوره‌ای، مهاجرت اجباری و انشعاب‌های متعدد، ضرورت شکل‌گیری چنین جبهه‌ای را همواره پیش کشیده است.

ریشه‌های تاریخی

از حزب توده تا سازمان‌های فدائیان خلق و دیگر گروه‌های دانشجویی و کارگری، چپ ایران نقشی اثرگذار در تحولات فکری و اجتماعی سدۀ گذشته داشته است. پس از انقلاب ۱۳۵۷، فشارهای امنیتی، بازداشت‌ها و تبعیدها، همراه با اختلافات نظری و سازمانی، به پراکندگی بیشتر انجامید. با این‌همه، سنت عدالت‌خواهی، دفاع از حقوق زحمتکشان و نقد مناسبات رانتی و نفتی، همچنان هستهٔ سخت گفتمان چپ باقی مانده است.

ضرورت و اهداف

جبههٔ متحد چپ می‌تواند با هم‌افزایی نیروها، منابع و شبکه‌های اجتماعی، بر سر یک برنامهٔ حداقلی مشترک توافق کند: دفاع از تشکل‌یابی مستقل کارگران و معلمان، برابری جنسیتی، رفع تبعیض‌های قومی و مذهبی، آزادی زندانیان سیاسی، شفافیت و مبارزه با فساد، و گذار مسالمت‌آمیز به نظمی مردم‌سالار و عدالت‌محور. حفظ استقلال از قدرت‌های خارجی و تأکید بر راه‌حل‌های بومی، از پایه‌های اعتبار این جبهه است.

چالش‌های درونی و بیرونی

اختلاف‌های نظری (از اصلاح‌طلبی سوسیال‌دموکراتیک تا سوسیالیسم رادیکال)، خاطرهٔ تاریخی بی‌اعتمادی، و پراکندگی جغرافیایی نیروها در داخل و دیاسپورا، موانع مهمی‌اند. محدودیت‌های امنیتی در داخل کشور و هزینه‌های فعالیت صنفی و سیاسی، بر دشواری سازمان‌دهی می‌افزاید. از سوی دیگر، شکاف نسلی و نیاز به زبان و ابزارهای نو برای ارتباط با نسل‌های جدید، کارگران پلتفرمی و جنبش‌های نوظهور، مسأله‌ای کلیدی است.

چشم‌انداز و راهبردها

واقع‌گرایی حکم می‌کند که جبههٔ متحد چپ به‌صورت فرایندی تدریجی و شبکه‌ای پیش برود. چهار محور عملی قابل طرح است: ۱) تدوین برنامهٔ حداقلی روشن و قابل سنجش؛ ۲) پیوند پایدار با جنبش‌های اجتماعی (کارگری، زنان، دانشجویی، معلمان و محیط‌زیست)؛ ۳) دموکراسی درون‌سازمانی، شفافیت مالی و پاسخ‌گویی؛ ۴) گفت‌وگو و همکاری موضوع‌محور با دیگر نیروهای دموکراسی‌خواه. بهره‌گیری خلاق از رسانه‌های دیجیتال، امنیت ارتباطات، تولید دانش و مستندسازی تجربیات، می‌تواند سرمایهٔ نمادین و عملی این جبهه را تقویت کند.

جبههٔ متحد چپ اگر بر اشتراکات حداقلی، اخلاق سیاسی و پیوند با مطالبات زیستهٔ جامعه تکیه کند، می‌تواند به بازیگری مؤثر در مسیر گذار دموکراتیک و عدالت‌خواهانه بدل شود.